De 24-jarige Maria uit Griekenland gelooft heilig dat dialoog polarisatie tegengaat en sociale inclusie stimuleert. Tijdens haar master Youth, Education and Society aan de Universiteit Utrecht liep ze stage bij Utrecht in Dialoog. Niet alleen organiseerde ze veel dialogen maar ze onderzocht ook hoe dialogen ingezet kunnen worden in het onderwijs en welke invloed dialogen kunnen hebben in het verminderen van polarisatie en maximaliseren van sociale inclusie. De kracht van dialoog in de ogen van Maria Chatzidionysiou.
Hoe het begon
Jaren geleden liep Maria stage op een kleuterschool in Griekenland. Dat was een van de eerste keren dat het belang van een goede dialoog haar heel duidelijk opviel: “Ik zag dat veel docenten op hun kinderen neerkeken in plaats van dat ze met ze in gesprek gingen. Natuurlijk begrijp ik waarom: een kind gaat niet op dezelfde manier het gesprek aan als een volwassene. Maar dat betekent niet dat kinderen niet hun eigen meningen en ervaringen hebben die ze graag willen delen. Ik denk dat het heel belangrijk is om kinderen het gevoel te geven dat deze meningen en ervaringen gehoord worden en op waarde geschat worden.”
Maria reist veel. Ze beschrijft zichzelf als “niet echt het soort persoon dat op één plek blijft”, hoewel ze zich op een dag wel wil settelen. Ook haar reizen maakten haar bewust van het belang van een goede dialoog: “Het viel me op dat je een nieuwe omgeving alleen met behulp van anderen kunt leren kennen. Het enige wat je in zo’n omgeving kan doen is met respect luisteren en mensen niet veroordelen, want beide kanten willen zich veilig voelen.” Helaas is polarisatie iets dat ze in elk land waar ze heen is gereisd is tegengekomen. “Ja, ook in Nederland. Toen ik hier kwam was er heel wat aan de hand. De boeren protesteerden, de leraren protesteerden en het Zwarte Piet-debat was heel gepolariseerd. Dit motiveerde me nog meer om onderzoek te doen naar onder andere polarisatie. En dat paste perfect bij de visie van Utrecht in Dialoog, namelijk dat verbinding in de samenleving ontstaat door middel van gesprekken. Dat vond ik mooi omdat ik geloof dat dialoog essentieel is voor de ontwikkeling van educatie en de maatschappij als geheel.”
Een andere manier van communiceren
De manier waarop we met elkaar in gesprek gaan verschilt natuurlijk per land. Wat Maria opviel is dat de Nederlandse directheid misschien niet altijd zo direct is als het lijkt: “Griekse mensen zijn minder direct in wat ze zeggen maar zij gaan het gesprek niet aan als ze dat niet willen. In Nederland zijn mensen veel directer, maar soms lijkt het of mensen doen alsof ze luisteren terwijl ze hun mening eigenlijk al klaar hebben. Wat ze eigenlijk zeggen is: ‘Ik zal nooit accepteren wat je zegt maar ik ga toch met je praten.’ In Griekenland zou dat gesprek überhaupt niet plaatsvinden. In beide gevallen levert het niets op, maar het verschil zit hem in de manier waarop mensen met elkaar praten.”
Erbij horen
Maria wil een verschil maken: “Ik wilde geen onderzoek doen met als enige doel onderzoek doen, ik wilde dat het zinvol was. Utrecht in Dialoog heeft als thema Erbij Horen. Om het te verbinden aan mijn studie heb ik dat aangepast naar sociale inclusie. Alle dialogen die we georganiseerd hebben gingen over erbij horen. Waar hoor ik bij in de liefde, in de stad, hoe voel ik mij in mijn lichaam? Wat ik mooi vind aan de dialogen is dat er een vaste structuur in zit en dat ze een doel hebben.”
Maria begrijpt waarom dialogen belangrijk zijn voor mensen die in Nederland geboren zijn. Daarnaast zag ze dat er ruimte was voor groei voor de groep mensen die niet in Nederland geboren waren. “Het leek me interessant om te kijken hoe we meer expats en vluchtelingen naar de dialogen konden krijgen. Ik denk dat de dialogen mensen die Nederland niet als hun eerste thuis hebben veel kunnen helpen. Als je als buitenstaander in Nederland komt is het makkelijk om je veilig te voelen omdat iedereen goed Engels spreekt en mensen heel behulpzaam zijn. Aan de andere kant zijn er veel ingewikkelde administratieve zaken die allemaal in het Nederlands zijn. Met dat soort dingen heb je echt de hulp van een Nederlandssprekend persoon nodig.”
Zelfde achtergrond, andere uitkomst
Tijdens haar onderzoek ontdekte Maria een aantal interessante dingen. Bijvoorbeeld dat het feit dat mensen dezelfde achtergrond hebben niet per se betekent dat dat ze dezelfde overtuiging delen: “Ik vroeg twee deelnemers of dialoog in educatieve zin gebruikt kan worden. Een van hen zei dat dit niet mogelijk was omdat wetenschap in twijfel getrokken moet worden en er in een dialoog van je wordt gevraagd om een andere mening niet in twijfel te trekken. Een andere deelnemer met precies dezelfde leeftijd en achtergrond zei het tegenovergestelde. Hij vond dat er bijvoorbeeld in bio-ethiek juist een open en eerlijk gesprek gevoerd moet worden over wat juist is en wat onjuist.”
Ook zelf weer wat wijzer
Haar onderzoek en tijd bij Utrecht in Dialoog heeft Maria nog meer overtuigd van het belang van dialoog om meer sociale inclusie te bewerkstelligen: “Omdat mijn onderzoek kwalitatief was en niet kwantitatief had ik geen strikte hypothese. Toch kan ik de conclusie trekken dat dialogen gebruikt kunnen worden bij het terugdringen van sociale polarisatie. Dialogen zorgen ervoor dat we met elkaar in gesprek gaan. Een van de deelnemers zei dat heel mooi. Hij zei dat dialogen je aanzetten om kritisch na te denken over de ideeën die je hebt over jezelf en hoezeer je ervoor open staat om daadwerkelijk te luisteren naar de mening van een ander zonder te oordelen. Vaak praten we over mensen die we nooit daadwerkelijk ontmoeten, terwijl we mét deze mensen zouden moeten praten in plaats van óver hen. Daarom is het zo belangrijk om deze dialogen te hebben. Het heeft mij ook geholpen om meer kritisch naar mijn eigen mening te kijken. Onbewust heb ik toch bepaalde overtuigingen, bijvoorbeeld over mensen die op een bepaalde partij stemmen. Maar mensen zijn gelaagde, complexe wezens, ze hebben veel meer kanten dan dat ene onderdeel. Voor mij betekent sociale inclusie niet dat iedereen het over alles met elkaar eens hoeft te zijn. Zelfs in een perfecte samenleving is niet iedereen het eens, maar dat betekent niet dat niet iedereen erbij kan horen.”
Tekst: Eva Holtkamp
Redactie: Jip Mendes
Maria’s Masterscriptie: The impressions of Dialogues and their educational use >>>
Meer onderzoek naar de impact van dialoog >>>
